Dos
Grisáceo Coyote, a ti nos dirigimos,
te sostienen y alimentan tus resplandecientes ojos,
en la cercanía de la muerte, virtuoso eres en anunciarle a la tierra;
aproxímate a nuestro pequeño,
adhiere en su respiro tu respiro,
conjuguen sus ojos, conjuguen sus pasos,
que su sombra sea una.
Jaguar de sombras y luz,
llegan nuestras palabras ante ti;
tus ojos atestiguan lo que la tierra y el cielo guardan,
en la hondonada de tu corazón mora tu ímpetu;
al ser de nuestro hijo empalma tu velocidad,
deja que more tu fortaleza en su corazón,
concédenos licencia de acompañarlo
donde se halle noche y día,
el manantial donde beben sea uno,
que sus pasos sean uno sólo,
una sola huella y un solo sueño.
Congregados, los creadores carcajean,
alistan sus bastones de mando, sus sombreros enlistonados
en la tierra de los ch’ulelaletik4.
Sentadas en sus bancos de madera en fila,
las abuelas estrenan sus huipiles brocados.
Atareados nombran los vayijeletik5
del niño que verá la luz.
En un instante organizan en el cielo cirros y cirrocúmulos.
Coyote y jaguar reciben juramentos como animales compañeros. |
Schibal
Ta jtaotkutik ta k’oponel yaxal ch’ul Ok’il,
tsots sxojobal asat ta sakti’inel aba,
oy ta ti’ yalbel banomil k’alal chnopaj lajel;
nopajan tstojol jk’oxkutik un,
nap’ano tal avich’ob ik’ ta yich’ob ik’,
jmojuk asatik, jmojuk axanobalik,
junuk anak’obalik.
K’utum Bolom,
tstaot ta tijel jk’op ka’yejkutik;
sbainoj asat k’usi sch’amoj vinajel banomil,
nakal avip ta syolil avo’nton;
nupino avanilajeb ta stakopal kololkutik un,
nakano atsatsal ta yo’nton,
cha-abolaj chachi’inbun
ta yalel muyel xmal sakub;
jch’ojuk avuch’ob vo’ik,
jyomuk abeinelik,
junuk yav avokik, avaichik.
Xvolvunik, xtse’lajetik xa jtotiketik,
tschapan svaxtonik, slixton pixolik
ta yosilal ch’ulelaletik.
Jit’ilik xa chotol ta sts’omolik,
tstsaj yach’ luchal chilik jme’tiketik;
skotolik xyaketik tst’ujbel svayijeltak
ti olol po’ot xil sakubel osil.
Ta jlikel tspasik siom tok, ch’ilom tok.
Ok’il, bolom syakilik ta vtsnupel svayijelalik. |